Historia Uzdrowiska Rabka wiąże się z występującymi tu źródłami solnymii sięga lat trzydziestych XIII wieku, kiedyto wojewoda krakowski, Teodor Gryfita upoważnił klasztor cystersów doprowadzenia akcji osadniczej w tzw. "terytorium ludźmierskim" iwykorzystywania soli na potrzeby klasztoru. Nazwę Rabki po raz pierwszywymienił Jan Długosz, wspominając o dokumencie Bolesława Wstydliwego,który potwierdzając nadanie tych ziem Cystersom, użył stwierdzenia "Sal in Rabschyca".

W 1382 r. Ludwik Węgierski, w związku z zatargami z cystersami, odebrał Rabkęklasztorowi. Za czasów Władysława Jagiełły dobra te zostaływydzierżawione możnym rodom rycerskim. W początkach XV w. były wposiadaniu wójta z Dębowego Działu, a następnie zostały one sprzedaneza 1000 grzywien groszy polskich Janowi Ligięzie /wojewodziełęczyckiemu/. 15 sierpnia 1446 r. został wydany przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim dlaAndrzeja i Piotra Jakuszów z Olszówki. Około 1448 r. Rabka przeszła wręce rodu Jordanów z Zakliczyna herbu Trąby. Z działalnością tego rodułączy się: wybudowanie pierwszego kościoła /w 1557 r./ będącegofundacją Wawrzyńca Spytka Jordana z Meleszyna, kasztelana krakowskiegooraz prawdopodobnie również wybudowanie na skarpie w widłach Raby i Poniczanki dworu o charakterze obronnym.

Wdrugiej połowie XVI w. zaznacza się zainteresowanie solankamirabczańskimi, które cieszyły się opinią uzdrawiających oraz leczącychchoroby ludzi i zwierząt. W 1568 r. Jerzy Grossman uzyskał od Zygmunta Augusta zezwolenie na poszukiwanie i kopanie soli. Próbygórniczego pozyskiwania soli nie udały się i prace zostały przerwane.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rabka często zmieniała właścicieli, przechodziła kolejno w ręce Zebrzydowskich, Przyłęckich, Komorowskich, Wielkopolskich. W wieku XVIII stała się centrum klucza, w skład którego wchodziły również: Chabówka, Skomielna, Zaryte, Ponice, Rdzawka i Słone.W1818 r. zaborca austriacki w trosce o monopol państwowy na wydobywaniesoli zabronił czerpania wód solankowych i nakazał ich zasypanie.

W 1. połowie XIX wieku klucz dóbr nabył Józef Zubrzycki, którego syn, Julian Zubrzycki, stał się twórcą uzdrowiska w Rabce.

Wroku 1857 Komisja Balneologiczna Towarzystwa Naukowego Krakowskiegozainteresowała się rabczańskimi zdrojami. Z jej inicjatywy dr FryderykSkobel przeprowadził w 1858 roku pierwszą analizę chemiczną solanki iskutków jej używania przez miejscową ludność. Stwierdzono, że solankizawierają m.in. jod i brom, o stężeniu które postawiło je na czołowymmiejscu w Europie. Na tej podstawie postulowano otwarcie zakładukąpielowego tzw. łazienek. Akcja ta spotkała się z poparciem prof.Józefa Dietla i Juliana Zubrzyckiego, W 1861 oczyszczono zasypaneźródła: "Maria", "Rafaela", "Krakus", "Kazimierz", "Helena". Pierwszyetap utworzenia zakładu zdrojowego zamyka rok 1864, w którym oficjalnieotwarto uzdrowisko. W okresie tym wytyczone zostały zasadnicze osiezałożenia zdrojowego oraz założono park. Centrum uzdrowiskazlokalizowano w sąsiedztwie eksploatowanych wówczas źródeł. Największąbudowlą był Dom Zdrojowy, a głównym punktem zdroju kryty deptakusytuowany równolegle do łazienek. Następniewzniesiono aptekę oraz restaurację z salą widowiskowo-redutową. W 1867r. zabudowa pensjonatowa obejmowała "trzy domy parterowe z mieszkaniaminależycie umeblowanymi" oraz "dwa domy murowane o32 pokojach do mieszkania przeznaczonych", zabudowę uzdrowiskadopełniał "sklep w najpowabniejsze towary zaopatrzony" oraz "stajnia nakonie gościnne". [Z. Beiersdorf, B. Krasnowolski "Rozwój przestrzenny iarchitektoniczny Rabki" 1977 r]. W roku 1882 istniało już 15budynków-pensjonatów z 240 pokojami, kaplica zdrojowa oraz altana dlaorkiestry zdrojowej.

Rozwójuzdrowiska zdynamizowało połączenie kolejowe Chabówka-Kraków orazChabówka-Rabka /1885 r../. Frekwencja kuracjuszy wzrosła z 164 w 1884do 1148 w roku 1889.

W 1889 Julian Zebrzydowski przekazał parcelę pod budowę kolonii dladzieci skorfulicznych, co zapoczątkowało specjalizację Rabki jakouzdrowiska dziecięcego. Następnafaza rozwoju uzdrowiska łączy się z nabyciem tych ziem przez rodzinęKadenów w 1895 roku. Uzdrowisko szybko rozwijało się, w 1896przeprowadzono kanalizację, w 1900 elektryczność, w następnych latachwodociąg, powiększono również park zdrojowy /w 1920 r. liczył 80morgów/. W latach 1904-1905 wybudowano nowy kościół parafialny p.w.Świętej Marii Magdaleny, a stary kościół przeznaczono na muzeum. Wpierwszych latach XX w. i okresie międzywojennym Rabkajako uzdrowisko dziecięce posiadała sławę międzynarodową, świadczy otym m.in. liczba kuracjuszy: 1914 rok - 6 729 osób, 1934 rok - 20 339osób, 1938 rok - 27 452 osoby, 1939 rok - 30 153 osoby.

Zewzględu na piękno krajobrazu na mocy Rozporządzenia PrezydentaRzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 lutego 1928 r. zdrojowisko Rabkazostało zaliczone do miejscowości zasługujących na ochronę krajobrazu. Wlatach drugiej wojny światowej uzdrowisko w Rabce było nieczynne,źródła zostały zanieczyszczone, aparatura zniszczona lub wywieziona doNiemiec. W pensjonatach przebywali ranni żołnierze niemieccy orazzorganizowano tu siedziby organizacji paramilitarnych m.in. siedzibaNSDAP i szkoła policyjna. Okupant przystąpił do eksterminacji ludnościżydowskiej stanowiącej w Rabce i okolicach duży procent społeczeństwa.Mieszkańcy Rabki prowadzili walkę partyzancką, organizowali tajnenauczanie. Wycofujące się wojska niemieckie zniszczyły uzdrowisko -spalono zakład przyrodoleczniczy. Wyzwolenie przyniosły Rabce wojskaradzieckie w dniu 28 stycznia 1945 roku.

Zniszczone po wojnie uzdrowisko zostało odebrane rodzinie Kadenów-Wieczorkowskich i przejęte na własność Skarbu Państwa. WPolsce wycieńczonej wojną poważnym problemem staje się zwiększeniezachorowalności na gruźlicę zwłaszcza wśród dzieci. Rabka ze swoimklimatem staje się centralnym ośrodkiem leczenia gruźlicy. Do 1946 rokuSanatorium Ministerstwa Komunikacji "Duży Lotos" dysponowało 150łóżkami a w Sanatorium Śląskiego Czerwonego Krzyża 200 łóżkami, ponadtołóżkami dla chorych dzieci dysponowały również sanatoria o charakterzekolonijnym w budynkach "Niemen", "Stasin" i "Matusia" administrowanychprzez Krakowski Okręg Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Wzrastającezapotrzebowanie na miejsca dla dzieci chorych na gruźlicę sprawiło, zeprzybywa tu dr. Litwin - Minister Zdrowia. Rozpoczynają się rozmowy natemat utworzenia w Rabce dużego ośrodka leczenia gruźlicy. RadaMinistrów 11 lipca 1946 r. podejmuje uchwałę w sprawie "ZespołuSanatoriów dla dzieci Gruźlicznych w Rabce", zostaje utworzony KomitetOrganizacyjny pod przewodnictwem ówczesnegoZastępcy Naczelnego Komisariatu do Spraw Walki z Gruźlicą dr. MichałaTelatyckiego. W skład Komitetu weszli przedstawiciele ministerstw:Zdrowia, Oświaty, Pracy i Opieki Społecznej, Obrony Narodowej,Komunikacji i Obrony.

10czerwca 1947 roku zostaje otwarte pierwsze sanatorium obserwacyjneZespołu w willi "Wiosna", a 20 czerwca kolejne w budynku OficerskiegoDomu Wypoczynkowego. W miejsce Sanatorium Czerwonego Krzyża powstał Dziecięcy Ośrodek Sanatoryjno-Prewencyjny im. Wincentego Pstrowskiego na ok. 800 łóżek dla dzieci śląskich górników /dzisiajOśrodek Rehabilitacyjny im. dr. Adama Szebesty/. Istniejące DziecięceSanatorium Rodziny Kolejowej /dzisiaj Dziecięcy SzpitalUzdrowiskowo-Rehabilitacyjny Rodziny Kolejowej im. A Piłsudskiej/oddano również na cele walki z gruźlicą.

Mimo trudności Rabka odradza się powoli z powojennych zgliszczy jakouzdrowisko dziecięce. 21 września 1953 roku otrzymuje prawa miejskie.Unowocześniają się i rozwijają ośrodki lecznicze, powstaje nowy parkzdrojowy, liczne zieleńce, budowane są ciągi komunikacyjne, uregulowanezostają potoki: Słonka i Poniczanka, w centrum uzdrowiska stanęłamuszla koncertowa, wybudowano kino, powstają szkoły podstawowe.

Rozpoczyna działalność Muzeum im. Władysława Orkana, działalność reaktywują: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Gorczański Odział Związku Podhalan. Społecznymi siłamipowstaje teatrzyk lokalny "Rabcio-Zdrowotek", który w latach 70 stajesię teatrem państwowym, znanym w całej Polsce i poza jej granicami. Namiarę tamtych czasów rozwija się sieć gastronomiczna, handlowa i usługowa. Napływniezbędnych dla funkcjonowania uzdrowiska kadr i personelu pomocniczegopowoduje wyż demograficzny. Odczuwalny staje się deficyt mieszkaniowy.Pod koniec lat 50-tych powstaje spółdzielnia mieszkaniowa i wybudowanezostają typowe wielkie bloki, nie przystające do architektonicznego iurbanistycznego obrazu Rabki, które z uwagi na lokalizację - centrummiasta, zasłaniają piękną panoramę masywu Lubonia. Spadekzachorowalności na gruźlicę w latach 60-tych, łączył się ze zmianąprofilu leczniczego placówek sanatoryjnych w kierunku przewlekłychchorób układu oddechowego. Zarozwojem ośrodków wypoczynkowych, sanatoriów, budownictwamieszkaniowego nie nadążą rozwój sieci wodno-kanalizacyjnej. Koniecznastaje się przebudowa sieci i budowa nowej oczyszczalni ścieków. W 1972roku rozpoczyna się budowa oczyszczalni ścieków, /niestety tylkorozpoczyna, gdyż ostateczne zakończenie i uzyskanie efektuekologicznego nastąpiło w czerwcu 1999 r./ W latach 70-tych rozpoczynasię budowa zakładu przyrodoleczniczego. 1czerwca 1996 roku w trakcie I Światowego Zlotu Kawalerów OrderuUśmiechu, Rabka otrzymała, nadany przez Kapitułę Orderu Uśmiechu,UNESCO i Wojewodę Nowosądeckiego, tytuł "Miasto Dzieci Świata". W 1999 roku nazwa gminy została zmieniona na Rabka - Zdrój, która szczególnie podkreśla uzdrowiskowy charakter gminy. 

Zdjęcia z archiwum Piotra Kuczaja.Materiał ze strony www.rabka.pl